YEREL TOHUMLARIN ORGANİK TARIMLA KORUNMASI
YEREL TOHUMLAR
Kars yöresinde yerel tohumlar ve şifali köy ürünleri modern tarım uygulamaları sonucunda yok olmaya yönelmişti. Anadolu'nun ürünlerini yaşatmak için kurulmuş olan Türk-Amerikan Derneği Anatolia Foundation desteğiyle, 2006 yılından beri proje köylerinde nesli tükenmekte olan yerel tahıl ve tohum çeşitleri geri getirilmiş, organik tarım yöntemleriyle çoğaltılmaktadır. 2007 yılında yerelde kurulan Yer Gök Anadolu Derneği (2007-2010) üzerinden Birleşmiş Milletler'den (GEF Küçük Destek Programı-SGP) bir yıllık ek bir destek alınmıştır. Projeye bu süreç dahilinde 450ye yakın çiftçi ailesi katıldı. Bugün proje, sürdürülebilirlik için kurulan köy dernekleri ve uzman kişiler önderliğinde devam etmekte, ürünlerin ekimi, hasadı, paketlenmesi ve pazara sunulmasıyla ilgili altyapı geliştirilmektedir. Köy halkının önemsediği fakat az miktarda ekilen Kavılca , Zeyrek ve Kırmızı Buğday projede korumaya alınan en önemli ürünlerdir. Bu ürünlerin dışında, arpa, çavdar ve yem bitkisi olarak kullanılan yabani bezelye türlerinden fiğ (Vicia sativa), korunga (Onobrychis sativa), yonca (Medicago sativa) gibi ürünler de organik olarak yetistirilmektedir.
ORGANİK TARIM PROGRAMI
Anadolu topraklarının tarımsal çeşitliliğini organik tarım yöntemleriyle korumak ve yaşatmak çevre ve insan sağlığı için olduğu gibi, ürünlerin pazarlanması yönünden de önemlidir. Proje çiftçileri 2006-2010 arasında Anatolia Foundation tarafından desteklenen ve uluslarası akredite Ceres firmasıyla sürdürülen organik sertifika eğitimi ve denetimi gördüler. Bu tarihlerde projeye birçok köyden 200den fazla çiftçi katıldı. Organik Sertifika Programı 2010 dan itibaren, yerel proje yürütücüsü Nejdet Daşdemir önderliğinde, çiftçiler tarafından desteklenerek sürdürülmektedir.
ANTİK BUĞDAY KAVILCA
Triticum dicoccum
Triticum dicoccum
Proje, nesli tükenmekte olan antik buğday kavılcanın geri getirilmesiyle uluslarası arenada ilgi kaynağı oldu ve ödüllendi. Anadolu topraklarında asırlardır yabani olarak yetişen kavılca buğday türü Neolitik Çağlarda ıslah edilerek sofralarda önemli bir yer edinmiş. Kars'ta az da olsa halen ekilmekte ve kış aylarında tandırda hazırlanan kaz yemekleriyle yenilmekteydi. Proje başlangıcında yörede zorlukla 2 ton kadar bulduğumuz kavılcanın Anadolu'da yaşam sürdürmesini belki de en çok bu geleneğe borçluyuz. Projenin ilk etabında çoğalttığımız kavılca, Kars yöresinde proje dışında da birçok köye yayılmış durumda. Kavılca dışında Zeyrek (keten tohumu) ve Kırmızı Buğdaya da önem verildi. Ayrıca, arpa, çavdar ve yem bitkisi olarak kullanılan yabani bezelye türlerinden fiğ (Vicia sativa), korunga (Onobrychis sativa), yonca (Medicago sativa) gibi ürünler de proje dahilinde halen organik olarak yetiştiriliyor.
ZEYREK (KETEN TOHUMU) ve BEZİR YAĞI (KETEN TOHUM YAĞI)
Linum usitatissimum
Linum usitatissimum
Zeyrek ve Bezir Yağı yörede şifa ve besin kaynağı olarak kullanılmaktaydı. Kars’a 42km uzaklıkta Ani Antik Şehri’nin kazılarıyla meydana çıkan bir bezir üretim atölyesi keten yağı kullanımının yörede geçmiş zamanlara uzandığını gösteriyor. 2006 yılında köy köy dolaşılmış ve sadece 2-3 çiftçide bulunan yöresel zeyrek tohumu, SGP ek desteğiyle 2007'de 17 çiftçiye dağıtılmış, yapılan çalışmalar sonucu 20 tona ulaşmıştı. Bu projenin devamı için özel ekipmana ihtiyaç vardır.
KIRMIZI BUĞDAY
Bir sert buğday türü olan kırmızı buğday, Kars yöresinin geleneksel ve besleyici tahıllarından biri. Kırmızı buğday ile yapılan ekmeğin tadı ve aroması Kars köylerinde dillere destan. Buna rağmen köy kadınları büyük uğraşıyla tandırda yaptıkları ekmekte çoğunlukla fabrika unu kullanıyorlardı. Kırmızı buğday artık Kars'ta organik olarak yetiştiriliyor ve proje dahilindeki köylerde kırmızı buğday unu tekrar kullanılmaya başlandı.
ORGANİK KÖY ÜRÜNLERİ
Proje sürecinde organik tarım ürünlerini pazara sunmak üzere altyapı çalışmaları yapıldı. Tahıllar en doğal şekliyle Küçük Çatma köyünde bir su değirmeninde öğütülüyor, elle savrulup temizleniyor ve halen köy halkının ihtiyacını karşılıyor. Fakat değirmen ürünleri satışa hazırlayacak imkanlara sahip değil. Ürün yelpazesinin pazara sunulabilmesi için uluslarası standartlara uygun olarak işlenmesi gerekir. Yöresel ürünlerin kaybolmaya yönelmelerinin en önemli sebebi bu standartların şimdiye kadar uygulanamaması. Son yapılan çalışmalar sonucunda bir köyde organik ürün geliştirme sistemi oluşturuldu ve yöredeki organik sertifikalı ürünler bu merkezden işlenip pazara sunuluyor.
Bölgenin iklimine ve toprağına son derece iyi adapte olmuş yöresel tahıllar, önemli bir beslenme kaynağı. İlk ürün yelpazesinin kavılca, kırmızı buğday, arpa, yulaf ve baldan oluşması planlanıyor.
Bölgenin iklimine ve toprağına son derece iyi adapte olmuş yöresel tahıllar, önemli bir beslenme kaynağı. İlk ürün yelpazesinin kavılca, kırmızı buğday, arpa, yulaf ve baldan oluşması planlanıyor.
DIKKAT: Proje dışından kişiler tarafından antik kavılca buğdayının cölyak hastaları tarafından kullanılabileceği basında ve internette yayıldı. Bu söylemlerle ilişkimiz olmadığını önemle bildiriyoruz.